Azərbaycan və İtaliya arasında diplomatik münasibətlər ötən illər ərzində qarşılıqlı hörmət, etimad və strateji maraqlara əsaslanan dərin əməkdaşlığa çevrilib. Bu tərəfdaşlıq yalnız enerji sahəsində deyil, həm də təhsil, sənaye, mədəniyyət və innovasiya istiqamətlərində mühüm nəticələr doğurub. 2025-ci ilin 30 sentyabr tarixində Prezident İlham Əliyevin və İtaliya Prezidenti Sercio Mattarellanın Bakıda keçirdiyi görüş və mətbuata verdikləri bəyanatlar bu əlaqələrin yeni mərhələyə qədəm qoyduğunu bir daha təsdiqlədi.
Səfər təkcə rəsmi səviyyədə dostluq münasibətlərinin göstəricisi deyil, həm də Azərbaycan–İtaliya strateji xəttinin gələcəyə yönəlmiş çoxşaxəli inkişaf yolunun konturlarını müəyyənləşdirir. Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, “biz əsl strateji tərəfdaşlarıq” ifadəsi artıq sadəcə diplomatik kompliment deyil, real əməkdaşlığın dərinliyini əks etdirən siyasi və iqtisadi reallıqdır.
Azərbaycan ilə İtaliyanın əlaqələrinin əsasını təşkil edən enerji əməkdaşlığı bu gün Avropanın enerji xəritəsində mühüm strateji xətt kimi çıxış edir. Prezident İlham Əliyevin bəyanatında vurğuladığı kimi, İtaliya Azərbaycanın birinci ticarət tərəfdaşıdır və bu, təkcə neft-qaz sektoruna deyil, həm də sənaye və logistika sahələrinə aiddir.
Xüsusilə TAP (Trans-Adriatik Boru Kəməri) layihəsi iki ölkə arasındakı qarşılıqlı inamın və siyasi iradənin konkret nəticəsidir. Prezident İlham Əliyevin xatırlatdığı kimi, Prezident Mattarellanın 7 il əvvəlki səfərindən sonra layihə ətrafında yaranan problemlərin aradan qaldırılmasında onun şəxsi təşəbbüsü həlledici rol oynayıb. Nəticədə, 2020-ci ildən etibarən Azərbaycan qazı artıq İtaliyaya və oradan Avropaya ixrac olunur.
Bu gün Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə Azərbaycanın 14 ölkəyə təbii qaz ixrac etməsi, ölkəmizi qlobal enerji təhlükəsizliyinin əsas oyunçularından birinə çevirib. Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, “boru kəmərləri ilə ixrac edilən təbii qazın coğrafi əhatəsinə görə Azərbaycan dünyada birinci yerdədir”. Bu fakt təkcə iqtisadi uğur deyil, həm də Azərbaycanın beynəlxalq arenada etibarlı tərəfdaş imicinin bariz sübutudur.
Hazırda gündəmdə olan yeni istiqamət – “yaşıl enerji” və elektrik ixracı – bu əməkdaşlığın gələcəyinə yeni nəfəs gətirir. Prezident İlham Əliyevin bildirdiyi kimi, Azərbaycan Avropa İttifaqı ilə elektrik enerjisinin ixracı üzrə texniki-iqtisadi əsaslandırma hazırlayır. Bu layihə Xəzər dibi boyunca uzanacaq enerji ötürmə xətləri vasitəsilə Orta Asiyadan Avropaya qədər geniş bir enerji körpüsü yaratmaq potensialına malikdir. Beləliklə, TAP və Cənub Qaz Dəhlizi layihələri gələcəkdə “yaşıl enerji dəhlizləri”nə çevrilə bilər.
Prezident Mattarellanın bu dəfəki səfərinin ən önəmli hadisələrindən biri İtaliya-Azərbaycan Universitetinin ilk tədris korpuslarının açılışı oldu. Bu layihə Azərbaycan Prezidentinin 2020-ci ildə İtaliyaya səfəri zamanı irəli sürdüyü təşəbbüsün məntiqi nəticəsidir. Layihənin həyata keçirilməsində ADA Universiteti ilə yanaşı, İtaliyanın beş aparıcı ali məktəbi — Luiss Guido Carli, Sapienza, Turin Politexnik, Bolonya və Milan Politexnik Universitetləri iştirak edir.
Universitetdə hazırda 640-dan çox tələbə təhsil alır, onlardan bir qismi ikili diplom proqramları üzrə oxuyur. Bu, təkcə akademik əməkdaşlıq deyil, həm də iki xalq arasında mədəni və intellektual körpü rolunu oynayır.
Prezident İlham Əliyevin ifadə etdiyi kimi, bu tələbələr “İtaliyanın Azərbaycandakı, Azərbaycanın isə İtaliyadakı elçilərinə çevriləcəklər”. Bu fikir Azərbaycan diplomatiyasının humanitar istiqamətində yeni mərhələnin başlandığını göstərir. Artıq əməkdaşlıq enerji və iqtisadi sferadan elm, təhsil, mədəniyyət və texnologiyaya doğru genişlənir.
Universitetin memarlıq, mühəndislik, kənd təsərrüfatı, dizayn, şəhərsalma kimi ixtisasları iki ölkənin iqtisadi və sənaye əməkdaşlığına uyğun istiqamətlərdə formalaşdırılıb. Müasir laboratoriyalar, “İpək Yolu” konseptinə əsaslanan “bazar meydanı” və beynəlxalq tədris proqramları Azərbaycanın təhsil sisteminə yeni keyfiyyət gətirəcək.
Azərbaycan ilə İtaliya arasında münasibətlərin yüksək səviyyəyə çatmasında ən mühüm amil qarşılıqlı inam və etimaddır. Hər iki ölkə beynəlxalq platformalarda bir-birini dəstəkləyir. Prezident İlham Əliyev bunu xüsusi vurğulayaraq qeyd edib ki, əgər bu səmimi münasibətlər olmasaydı, bu qədər irimiqyaslı layihələr reallaşmazdı.
İtaliya Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü daim dəstəkləyib, Avropa İttifaqı ilə əlaqələrdə Azərbaycanın tərəfdaşlıq maraqlarının müdafiəçisi olub. Son dövrlərdə Avropa İttifaqı-Azərbaycan əlaqələrində müşahidə olunan müsbət dinamika da bu dəstəyin nəticəsidir.
Eyni zamanda, İtaliya Cənubi Qafqazda sabitlik və əməkdaşlıq mühitinin qorunması istiqamətində Azərbaycanın təşəbbüslərinə anlayışla yanaşır. Bu, rəsmi Roma ilə Bakı arasında yaranmış strateji harmoniyanın siyasi müstəvidə də möhkəmləndiyini göstərir.
Prezident İlham Əliyevlə Prezident Sercio Mattarellanın son görüşü Azərbaycan–İtaliya münasibətlərinin sadəcə iki ölkə arasında deyil, bütövlükdə Avropa məkanında yeni bir strateji model kimi formalaşdığını göstərdi. Bu münasibətlərin əsasında enerji deyil, etimad, səmimiyyət və qarşılıqlı fayda prinsipləri dayanır.
Azərbaycan İtaliyanı özünün Avropaya açılan əsas strateji tərəfdaşı kimi görür, İtaliya isə Azərbaycanı enerji və iqtisadi təhlükəsizliyin əsas təminatçısı kimi qiymətləndirir. Bu əlaqələr, həm siyasi, həm də humanitar müstəvidə davamlı inkişaf üçün nümunədir.
Beləliklə, Prezident İlham Əliyevin dediyi kimi, “bir-birindən uzaqda yerləşən ölkələr arasındakı münasibətlərin qurulması bizim timsalımızda bir örnək ola bilər.” Azərbaycan və İtaliya bu gün sadəcə müttəfiq deyil – onlar Avropanın enerji və intellektual gələcəyini birgə formalaşdıran strateji tərəfdaşlardır.
Leyla Allahverdiyeva, Sumqayıt Dövlət Universiteti, Kitabxana İnformasiya Mərkəzinin müdiri
Müzakirə qapadılmışdır.