Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Macarıstana işgüzar səfəri zamanı verdiyi bəyanat iki ölkə arasında əlaqələrin nə qədər dərin və əhatəli olduğunu bir daha nümayiş etdirdi. Bu bəyanat həm tarixə, həm bu günə, həm də gələcəyə dair strateji baxışları əks etdirir.
Prezident İlham Əliyevin bəyanatında ön plana çıxan əsas məqam Azərbaycan və Macarıstanın dost ölkələr və strateji tərəfdaşlar kimi çıxış etməsidir. İki ölkə arasında münasibətlər yalnız diplomatik deyil, həm də dərin tarixi köklərə əsaslanır. Prezidentin vurğuladığı kimi, Macar xalqının öz tarixi köklərinə bağlılığı Azərbaycanla oxşar düşüncə və dəyərləri paylaşdıqlarının göstəricisidir. Coğrafi və demoqrafik baxımdan da bənzər məqamlar – əhalinin sayı, ərazinin ölçüsü və açıq dənizlərə çıxışın olmaması – qarşılıqlı anlayış və empatiya üçün əlverişli zəmin yaradır. Eyni zamanda, hər iki ölkənin müharibə aparan və ya belə ölkələrlə həmsərhəd olması onların təhlükəsizlik narahatlıqlarında da ortaq nöqtələrin olduğunu göstərir.
Prezident Əliyev bəyanatında Azərbaycanın 44 gün davam edən İkinci Qarabağ müharibəsinin BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsinə – yəni özünümüdafiə hüququna əsaslanaraq aparıldığını vurğuladı. Bu, Azərbaycanın beynəlxalq hüquqa sadiqliyinin və ərazi bütövlüyü məsələsində prinsipial mövqeyinin göstəricisidir. Müharibə nəticəsində Azərbaycan yalnız ərazilərini işğaldan azad etmədi, həm də suverenliyini tam bərpa etdi. Bu məqam Avropa İttifaqına üzv bir ölkənin liderinə ifadə edilərkən, beynəlxalq auditoriya üçün də ciddi mesaj daşıyır: Azərbaycan hüquq çərçivəsində mübarizə aparıb və bu mübarizənin nəticələri həm daxili, həm də beynəlxalq legitimliyə sahibdir.
Sülh danışıqlarında təşəbbüskarın Azərbaycan olması və sülh müqaviləsi mətninin əsasən Bakının irəli sürdüyü prinsiplər əsasında formalaşması Azərbaycanın regionda sabitliyin təminatçısı rolunu daha da möhkəmləndirir. Lakin bu prosesin tamamlanması üçün Ermənistan Konstitusiyasında Azərbaycana qarşı ərazi iddiasının aradan qaldırılması və de-yure şəkildə ATƏT-in Minsk qrupunun ləğvi kimi iki mühüm şərtin yerinə yetirilməsi zəruri olaraq qalır. Prezident Əliyevin vurğuladığı kimi, bu təkliflər qeyri-adi deyil və Ermənistan üçün də uzunmüddətli sabitliyin yolunu açır.
Macarıstanın Azərbaycanın “Azəri-Çıraq-Günəşli” və “Şahdəniz” layihələrində pay sahibi olması, eyni zamanda Azərbaycandan təbii qazın Macarıstana ixracı enerji sahəsində əməkdaşlığın strateji xarakter daşıdığını göstərir. Gələcəkdə Azərbaycanın quru yataqlarında Macarıstan şirkətlərinin iştirakı, eləcə də yaşıl enerji sahəsində birgə layihələrin icrası əməkdaşlığın daha da dərinləşəcəyinə dəlalət edir. Xüsusilə də, yaşıl enerji istehsalının 6 min meqavata çatdırılması və bunun nəticəsində əldə olunacaq qaz qənaətinin Avropaya yönəldilməsi regionun enerji təhlükəsizliyində Azərbaycanın rolunu artırır.
Macarıstanın Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-rəsmi Zirvə görüşlərinə ev sahibliyi etməsi və bu təşəbbüsün davam etdirilməsi ölkənin yalnız iqtisadi deyil, mədəni və geosiyasi inteqrasiyaya da önəm verdiyini göstərir. Şuşada keçirilən ilk görüşdən sonra Budapeştdə keçiriləcək ikinci görüş Türk dünyası ilə əlaqələrin gücləndirilməsinə yönəlib və Macarıstanın bu təşkilatda fəal iştirakı tarixi bağlara olan sadiqliyini ortaya qoyur.
Prezident İlham Əliyev Macarıstanın, xüsusilə Baş nazir Viktor Orbanın müstəqil siyasət yürütmə qabiliyyətini yüksək qiymətləndirərək, bu siyasəti “qəhrəmanlıq” adlandırdı. Avropa İttifaqı daxilində vahid xarici siyasət mexanizmlərinin fonunda Macarıstanın öz milli maraqlarını üstün tutması, Azərbaycanın da müstəqil və balanslı xarici siyasət prinsipləri ilə səsləşir. Bu oxşarlıq iki ölkənin qarşılıqlı etimad və prinsipiallıq üzərində qurulan münasibətlərini daha da gücləndirir.
Prezident İlham Əliyevin Macarıstana səfəri zamanı verdiyi bəyanat Azərbaycan-Macarıstan münasibətlərinin yüksək səviyyədə olduğunu, bu əlaqələrin dərin tarixi köklərə, ortaq dəyərlərə və strateji maraqlara əsaslandığını bir daha təsdiqlədi. Energetika, sülh və təhlükəsizlik, beynəlxalq hüquq, yaşıl enerji və mədəni əlaqələr kimi sahələrdə uğurlu əməkdaşlıq nümunələri göstərir ki, bu iki dost ölkə yalnız bu günü deyil, həm də gələcək strateji əməkdaşlığı birlikdə formalaşdırır. Bu münasibətlər Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Avropa arasında körpü rolunu oynayaraq, regional sabitlik və inkişaf üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Vüsalə Qurbanova, Sumqayıt şəhər Heydər Əliyev Mərkəzinin direktoru
Müzakirə qapadılmışdır.