Novruz bayramı Azərbaycan xalqının ən qədim və əziz bayramlarından biridir. Baharın gəlişini, təbiətin yenilənməsini, yeni həyatın başlanmasını simvolizə edən bu bayram təkcə təbiət hadisəsi deyil, həm də milli-mənəvi dəyərlərin, həmrəyliyin, sülh və tolerantlığın ifadəsidir. Ulu Öndər Heydər Əliyevin də qeyd etdiyi kimi, Novruz bayramı insanları dostluğa, mehribanlığa və birlik ruhuna çağırır. Bu bayramın əhəmiyyəti təkcə ölkə daxilində deyil, beynəlxalq səviyyədə də tanınır və qeyd olunur.
Azərbaycan xalqı üçün Novruz təkcə qədim ənənələrin yaşadılması deyil, həm də milli kimliyimizin və mədəni irsimizin qorunması deməkdir. Xalqımız bu bayramı sevgi, hörmət və birlik içində qeyd edir. Bu məqalədə Novruz bayramının tarixi, onun dövlət siyasətində rolu, beynəlxalq aləmdə tanıdılması və onun ətrafında formalaşan zəngin adət-ənənələr haqqında geniş məlumat veriləcəkdir.
Novruz bayramı İslamdan əvvəlki dövrlərə təsadüf edir və Zərdüştlük mədəniyyətindən qaynaqlanır. Bu bayram Şərq xalqları, xüsusən də türk və fars mənşəli xalqlar üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Tarix boyu Novruz insanları yenilənməyə, keçmiş kin-küdurəti unutmağa və gələcəyə ümidlə baxmağa sövq etmişdir.
Dörd əsas ünsür – su, od, yel və torpaq Novruzun dörd çərşənbəsində qeyd olunur. Su çərşənbəsi həyatın başlanğıcını, Od çərşənbəsi istilik və enerji mənbəyini, Yel çərşənbəsi yeni nəfəsi və hərəkəti, Torpaq çərşənbəsi isə torpağın canlanmasını ifadə edir. Bu dörd ünsür insan həyatının və təbiətin ayrılmaz hissələridir.
Xalqımız Novruzun qədim adət-ənənələrini bu gün də yaşadır. “Papaq atmaq”, “qulaq falı”, “tonqaldan tullanmaq”, “səməni əkmək”, “yumurta döyüşdürmək” kimi adətlər Azərbaycan xalqının mənəvi dünyasının dərinliyini göstərir. Bayram süfrəsinin mərkəzində səməni yer alır və o, bolluq, bərəkət və yenilənmənin rəmzidir.
Azərbaycan dövləti Novruz bayramına xüsusi önəm verir. Ulu Öndər Heydər Əliyevin 2000-ci ildə Novruz bayramı münasibətilə dediyi fikirlər bu bayramın mahiyyətini tam açır:
“Novruz bayramının bizə bəxş etdiyi ən gözəl nemət odur ki, bu bayramda insanlar kin-küdurəti unudur, küsülülər barışır, ziddiyyətlər aradan götürülür. Demək, bu, dostluq, həmrəylik, yüksək mənəviyyat bayramıdır.”
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan xalqı torpaqlarını işğaldan azad edərək tarixi ədaləti bərpa etdi. 2020-ci ilin Vətən müharibəsindən sonra işğaldan azad olunmuş torpaqlarda ilk dəfə Novruz bayramının qeyd edilməsi bu bayramın mənəvi gücünü və milli həmrəyliyi daha da möhkəmləndirdi. Xüsusilə, Şuşada keçirilən bayram tədbirləri Novruzun Azərbaycan xalqı üçün nə qədər dəyərli olduğunu bir daha sübut etdi.
Hər il Novruz bayramı ərəfəsində Prezident İlham Əliyev tərəfindən əfv sərəncamlarının imzalanması, yüzlərlə ailənin sevindirilməsi Azərbaycanın humanizm və tolerantlıq prinsiplərinə nə dərəcədə sadiq olduğunu göstərir. Bu, dövlətin bayramı təkcə rəsmi tədbir kimi deyil, eyni zamanda vətəndaşların rifahına və mənəvi rahatlığına töhfə verən bir vasitə kimi gördüyünü təsdiqləyir.
Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü və səyi nəticəsində Novruz bayramı UNESCO tərəfindən Qeyri-Maddi Mədəni İrs siyahısına daxil edilmişdir. 28 sentyabr – 2 oktyabr 2009-cu ildə Abu-Dabidə keçirilən UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Hökumətlərarası Komitəsinin 4-cü sessiyasında Novruz bayramı Azərbaycan, Türkiyə, Özbəkistan, Qırğızıstan, Pakistan, Hindistan və İran tərəfindən birgə təqdim edilən nominasiya kimi siyahıya daxil edilmişdir.
2010-cu ildə isə BMT Baş Assambleyası martın 21-ni rəsmi olaraq “Beynəlxalq Novruz Günü” elan etmişdir. Bu, Azərbaycan mədəniyyətinin dünya səviyyəsində tanınmasının mühüm bir göstəricisidir.
Novruz bayramı ətraf mühitin qorunması və ekoloji dəyərlərin önə çəkilməsi üçün də bir vasitəyə çevrilmişdir. 2007-ci ildə Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə başlanan “Hərəmiz bir ağac əkək” kampaniyası çərçivəsində ölkənin müxtəlif bölgələrində minlərlə ağac əkilmiş, yeni parklar və yaşıllıqlar salınmışdır.
2020-ci ildə Nəsimi ilində, dahi Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsiminin 650 illiyi münasibətilə ölkə üzrə 650 min ağac əkilməsi ekoloji şüurun yüksəlməsinə mühüm töhfə vermişdir. Bu ənənə “Yaşıl dünya naminə həmrəylik” ili çərçivəsində də davam etdirilir.
Novruz bayramı Azərbaycan xalqının incəsənət və ədəbiyyatında geniş əks olunmuşdur. Üzeyir Hacıbəyov, Fikrət Əmirov, Oqtay Zülfüqarov, Rəhilə Həsənova kimi görkəmli bəstəkarlar Novruz bayramına həsr olunmuş əsərlər yazmışlar. Azərbaycan kinematoqrafiyasında “Novruzun çələngi” və “Ocaq” kimi filmlər Novruzun gözəlliyini və mənəvi dəyərlərini əks etdirir.
Novruz bayramı həm də xalq oyunları və teatr səhnəcikləri ilə zəngindir. Kosa və Keçəl obrazlarının iştirakı ilə komik tamaşalar, kəndirbaz və pəhləvanların çıxışları, çovqan oyunları bayramın əvəzolunmaz hissələrindəndir.
Novruz bayramı Azərbaycan xalqının mənəvi sərvətidir. Bu bayram birlik, dostluq və həmrəylik simvoludur. Azərbaycan dövləti Novruzun qorunması və yaşadılması üçün mühüm addımlar ataraq onu beynəlxalq səviyyədə tanıtmışdır.
İşğaldan azad olunmuş torpaqlarda Novruz bayramının qeyd edilməsi Azərbaycanın qələbə ruhunu, xalqın birliyini və dövlətin gücünü bir daha nümayiş etdirir. Ulu Öndər Heydər Əliyevin arzuladığı kimi, Novruz bayramı milli həmrəyliyin, vətəndaş birliyinin, sevgi və dostluğun bayramı olaraq əbədi qalacaqdır.
Təranə Mənsurova,
Sumqayıt Tibb Mərkəzi PHŞ 1 nömrəli Ailə Sağlamlıq Mərkəzinin Baş həkimi
Müzakirə qapadılmışdır.