Azərbaycan Respublikası son 20 ildə nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı sahəsində əhəmiyyətli uğurlara imza atıb. Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, ölkənin strateji mövqeyi və həyata keçirilən məqsədyönlü siyasət Azərbaycanı regional nəqliyyat qovşağına çevirib. Bu uğurun əsasında sistemli yanaşma və uzunmüddətli strateji planlaşdırma dayanır. Xüsusilə vurğulamaq lazımdır ki, Azərbaycan açıq dənizlərə birbaşa çıxışı olmayan ölkə olmasına baxmayaraq, əvəzolunmaz nəqliyyat mərkəzlərindən birinə çevrilib.
İnfrastruktur inkişafının əsas istiqamətləri
Son iki onillikdə Azərbaycanda 21 min kilometr avtomobil yolu tikilərək təmir edilib, 335 körpü və yolötürücüsü, 45 tunel, 163 yerüstü və yeraltı keçid inşa olunub. Bu infrastruktur layihələri ölkənin bütün bölgələrini əhatə edib və şəhərlərarası əlaqələrin gücləndirilməsinə xidmət edib. Xüsusilə kənd yollarının təmiri və salınması dərəcəsi 85-90 faizə çatıb.
Dəmir yolu şəbəkəsinin inkişafı çərçivəsində 1500 kilometrdən çox yeni xətt çəkilib, 1800 kilometr yol təmir edilib. Abşeron dairəvi dəmir yolu xətti kimi strateji əhəmiyyətli layihələr reallaşdırılıb. Bakı-Qəbələ, Bakı-Balakən və Bakı-Ağstafa dəmir yolları fəaliyyətə başlayıb, bu da ölkənin qərb və şimal-qərb istiqamətlərində sərnişin və yük daşımalarının səmərəliliyini artırıb.
Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu layihəsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu layihə beynəlxalq müqavimətə və xüsusilə ABŞ-ın etirazlarına baxmayaraq, uğurla reallaşdırılıb. Azərbaycan təkcə layihənin təşəbbüskarı olmayıb, həm də Gürcüstana bir milyard dollara yaxın güzəştli kredit verib. Hazırda layihənin daşıma qabiliyyəti 5 milyon tona çatdırılıb və bu, Mərkəzi Asiya ilə Avropa arasında yeni, etibarlı nəqliyyat dəhlizi yaradıb.
Hava nəqliyyatının inkişafı
Ölkədə səkkiz beynəlxalq hava limanı fəaliyyət göstərir və bunların hər biri ən müasir standartlara cavab verir. Bakı, Naxçıvan, Gəncə və Lənkəran hava limanları əsaslı şəkildə yenidən qurulub, Qəbələ, Zaqatala, Füzuli və Zəngilan hava limanları isə sıfırdan inşa edilib. Bu hava limanlarının hamısında uçuş-enmə zolağı minimum üç kilometr uzunluğundadır və istənilən tip təyyarəni qəbul edə bilir.
Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanı 2023-cü ildə rekord sayda – yeddi milyondan çox sərnişin qəbul edib. Artan tələbatı qarşılamaq üçün burada yeni terminal kompleksinin inşası planlaşdırılır. Bu layihə Bakını regional hava nəqliyyatı mərkəzinə çevirmək strategiyasının tərkib hissəsidir.
Dəniz nəqliyyatı və logistika mərkəzləri
Yeni Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının inşası ölkənin logistik imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirib. Köhnə limanın şəhər mərkəzindən köçürülməsi həm şəhərsalma, həm də logistika baxımından əhəmiyyətli addım olub. Limanın yükaşırma qabiliyyətinin 25 milyon tona çatdırılması planlaşdırılır ki, bu da artan yük həcmini qarşılamağa imkan verəcək.
Bakı Gəmiqayırma Zavodu strateji əhəmiyyətli layihələrdən biri kimi, ölkənin dəniz nəqliyyatı potensialını artırıb. Hazırda zavod tam gücü ilə işləyir və eyni zamanda altı müxtəlif ölçülü gəmi inşa edir. Bundan əlavə, Azərbaycan Qara dənizdəki fəaliyyətini genişləndirib və dörd böyük “Aframax” tipli tanker əldə edib ki, bunların hər birinin yükgötürmə qabiliyyəti 100 min tondur.
İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə nəqliyyat infrastrukturu
Azad edilmiş ərazilərdə nəqliyyat infrastrukturunun bərpası və inkişafı xüsusi diqqət mərkəzindədir. Bu ərazilərdə 3400 kilometrə yaxın avtomobil yolu, 45 tunel, 447 körpü və 16 viadukun tikintisi nəzərdə tutulub. Artıq 28 tunel, 392 körpü və 9 viadukun tikintisi tamamlanıb.
Horadiz-Ağbənd dəmir yolu xəttinin 60 faizi, Bərdə-Ağdam dəmir yolu xəttinin isə 94 faizi tamamlanıb. Bu layihələr işğaldan azad edilmiş ərazilərin ölkənin ümumi nəqliyyat şəbəkəsinə inteqrasiyasını təmin edəcək.
Gələcək perspektivlər və yeni çağırışlar
Bakı və ətraf ərazilərin nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı üçün hazırlanan yeni dövlət proqramı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu proqram çərçivəsində 10 yeni metro stansiyasının tikintisi planlaşdırılır. 2008-ci ildən bu günə qədər metronun yeddi yeni stansiyası istifadəyə verilib və 266 yeni nəsil metro vaqonu alınıb.
İctimai nəqliyyatın ekoloji təmiz növlərinin inkişafına xüsusi diqqət yetirilir. Şəhərə 161 yeni elektrik avtobusu gətirilib və elektrobusların yerli istehsalının təşkili planlaşdırılır. Bu, şəhər havasının keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına töhfə verəcək.
Zəngəzur dəhlizinin reallaşması Azərbaycanın nəqliyyat potensialını daha da artıracaq mühüm layihə kimi qiymətləndirilir. Bu dəhliz təkcə Azərbaycanın əsas ərazisi ilə Naxçıvan arasında birbaşa nəqliyyat əlaqəsini təmin etməyəcək, həm də regional əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar yaradacaq.
Nəqliyyat sahəsində əlaqələndirmənin təkmilləşdirilməsi məqsədilə AZCON qurumu yaradılıb. Bu qurum bütün nəqliyyat layihələrinin koordinasiyasını və perspektiv inkişaf planlarının hazırlanmasını təmin edəcək.
Bütün bu infrastruktur layihələri və strateji təşəbbüslər Azərbaycanın regional nəqliyyat mərkəzi kimi mövqeyini gücləndirməklə yanaşı, ölkənin iqtisadi inkişafına, regionların sosial-iqtisadi inkişafına və əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsinə əhəmiyyətli töhfə verir. Eyni zamanda, bu layihələr Azərbaycanın beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərində rolunu artırır və ölkəni Avrasiyanın əsas nəqliyyat-logistika mərkəzlərindən birinə çevirir.
Arif Qafarov, Hacı Zeynalabdin qəsəbə Ağsaqqallar Şurasının sədri
Müzakirə qapadılmışdır.